In memoriam: Jacques Boone (1927-2023)

Vrijdag 24 november 2023 overleed dhr. Jacques Boone, ere-ondervoorzitter van de Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria, op 96-jarige leeftijd. Turnhout en de Kempen verliezen één van de meest geëngageerde getuigen van de Tweede Wereldoorlog.

Jacques werd in Hoboken geboren op 17 september 1927 als jongste zoon in het gezin van ingenieur Joseph Boone (Turnhout 1879 – Leuven 1931), onderzoeksdirecteur in de Metallurgie van Hoboken, en mevr. Irma Mesmaekers (Turnhout 1882 – 1961). Zijn middelbare studies deed hij in het Sint-Jozefcollege in Turnhout (retorica 1945-46). Vervolgens behaalde hij een doctoraat in de rechten (promotie 1951, KU Leuven) en een licentie in het Zeerecht (ULB Brussel). Hierdoor kwam hij in de jaren 1950 en ’60 aan de balie van Turnhout terecht. Later werd hij eerste substituut van de procureur des Konings aan de rechtbank van Turnhout. Jacques huwde met Valentine Ver Eecke (Berchem 1936 – Merksplas 2015). Hun huwelijk werd gezegend met twee kinderen: Myriam en Idesbald.

Als jongeman, amper 19 jaar,  ging hij al op zoek naar archeologische resten, deed opgravingen en mat hij zorgvuldig de restanten van bijv. de motteburcht op de Vossenberg in Zondereigen op.

Deze microbe liet hem nooit meer los. Als amateurarcheoloog verscheen hij nadien op meerdere sites in de Kempen en zorgde hij er voor dat vondsten werden genoteerd, geïnventariseerd, maar vooral ook in een ruimte context werden geplaatst.  Denken we maar aan de opgravingen in de drooggelegde slotgracht van het kasteel van de hertogen van Brabant, de funderingen van de eerste kerk van het Turnhoutse begijnhof, de oude waterput achter het afgebroken Hondskot aan het kasteel, een mysterieus karrewiel aan de kerk van Kasterlee en ga zo maar door. We mogen vooral niet vergeten dat dit werkelijk pionierswerk was, in een tijd waar er nog geen sprake was van een door de staat gefinancierde archeologische dienst of erfgoedcel.  Het zijn deze diensten die hem nu ten volle waarderen voor dit engagement, denk maar aan het hoofdstukje in het standaardwerk ‘Vondsten vertellen. Archeologische parels uit de Antwerpse Kempen’. Zijn bovengemiddelde interesse in de oudheidkunde uit zich bovendien in zijn decennialange lidmaatschap van de Antwerpse Vereniging voor Romeinse Archeologie, kortweg AVRA, waar hij -in de mate van het mogelijke- zoveel mogelijk lezingen bijwoonde. Daarnaast sloot hij zich ook aan bij de AWN (Nederlandse Archeologievereniging). In oktober 2023 werd een deel van de archeologiecollectie van Jacques naar het kantoor van Erfgoed Noorderkempen overgebracht. Het onderzoek van de vuurstenen, laatmiddeleeuwse scherven en stenen kralen leverde enkele boeiende resultaten op.

Maar Jacques beperkte zich niet enkel tot deze wetenschap.  Ook de geschiedenis -in de brede zin van het woord- verdiende zijn aandacht. Wat zijn geschiedenisbeleving zo bijzonder maakte, is dat emotie heel vaak in één of andere vorm aanwezig was. Zijn getuigenis van de bevrijding van Turnhout op 24 september 1944, samen met zijn achterneef Pierre Caron, had een blijvende indruk achtergelaten.  Hier kwam hij voor het eerst in contact met de militairen van de Britse 49ste Infanterie Divisie, ook gekend als de Polar Bears.

Ook de traumatische ervaring die Jacques’ overleden echtgenote Valentine meemaakte op 11 juni 1944 tekende voorgoed hun leven. Toen werd immers Valentines vader in haar bijzijn gearresteerd door Duitse militairen en weggevoerd naar Buchenwald, daarna Mittelbau-Dora en tenslotte Ellrich waar hij overleed.

In meerdere artikels en andere publicaties en vooral toespraken, getuigde Jacques over deze gruwelperiode en vooral over het nooit willen vergeten van deze oorlogsdaden. Maar er is ook dankbaarheid voor wat de bevrijders voor ons land tijdens Wereldoorlog I en II gedaan hebben. En die dankbaarheid ging ver, héél ver. Dit uitte zich in lidmaatschappen van o.a. de Vriendenkring van Politieke Gevangenen van Dora en vaderlandslievende verenigingen, de vele tientallen toespraken die Jacques bracht als vertegenwoordiger van de ‘Polar Bears Association’ en de ceremonies die hij enkele jaren, weliswaar ad interim, leidde op 11 november. 

Hij nam destijds het initiatief om monumenten op te richten ter ere van corporal John William Harper (aan de kolonie in Merksplas) en luitenant Thomas William Salmon (aan de Koningin Elisabethlei in Turnhout) en gaf in Merksplas het startschot voor de jaarlijkse herdenking van de bevrijding na de Tweede Wereldoorlog. Zijn contacten met Britse oud-strijders die samen met hem de herinnering levendig wilden houden, waren uitermate intens.  Hoe vaak ging Jacques op reis om hen te ontmoeten en samen herdenkingen bij te wonen? Zijn warme band met de familie Hunt van het Wings Museum in het Verenigd Koninkrijk stimuleerde het historisch onderzoek naar gesneuvelde piloten in de Kempen.

Maar ook heldendaden van zijn vader verdienden het om voorgoed genoteerd te worden.  Denken we maar aan zijn uitzonderlijke publicatie over de MN7, het militaire zendstation in Baarle-Hertog dat tijdens de Eerste Wereldoorlog o.a. door ingenieur Jozef Boone werd geleid.

En vergeten we vooral niet zijn levenswerk, namelijk het eigenhandig restaureren en in stand houden van de eeuwenoude en intussen beschermde site van de ’s Gravenhoeve aan het Hazenpad in Merksplas.  Een decennialang opgave die hij zo graag deelde met alle geïnteresseerden op erfgoeddagen of aparte bezoeken.

En ook voor ons, de Geschied- en Oudheidkundige Kring Taxandria was Jacques van uitzonderlijk belang. Volgens een lidkaart die hij trots in zijn bezit had, was hij al zeker lid van de Taxandriakring sinds 1946! Hij was toen een jongeman van amper 18 jaar! Jacques werd bestuurslid van Taxandria in 1969, 54 jaar geleden en werd direct aangesteld als penningmeester, in opvolging van Francis De Vel die omwille van te drukke ambtsbezigheden tijdelijk uit het bestuur stapte. Tussen 1972 en 2005 vervulde Jacques de belangrijke taak van ondervoorzitter.  Toen voorzitter Antoine van den Hove d’Ertsenryck met pensioen ging als magistraat en naar Molenstede in Diest verhuisde, nam Jacques meermaals bestuurstaken van hem over. Van 30 november 1979 tot de aanstelling van Francis De Vel tot voorzitter in het najaar van 1980, was Jacques dienstdoend voorzitter.

Bij de overdracht van het Taxandriamuseum aan de stad Turnhout in september 1980 nam hij een cruciaal initiatief door de volledige museumcollectie voor een symbolische frank aan Stad Turnhout over te laten. Zijn gedegen juridische expertise was hierbij van cruciaal belang. Voor de volledigheid vermelden we nog dat hij vele jaren ook nog ondervoorzitter was van de Raad van Bestuur van het Taxandriamuseum, de voorloper van de huidige Museumraad. Dit is toch wel een uitzonderlijk curriculum! Ook de daaropvolgende jaren bleef Jacques zich sterk engageren voor de Taxandriakring, vooral dan op gebied van degelijke publicaties in het Taxandria Jaarboek en Taxandria Nieuws. Alleen al tussen 2008 en 2015 schreef hij voor de Kring veertien bijdragen.

Op de bestuursvergadering van Taxandria van 14 april 2022, in aanwezigheid van zijn zoon Ides, werd Jacques gehuldigd en werd hem het ere-ondervoorzitterschap aangeboden. Daarnaast was hij o.a. ook lid van het eerste uur van de Heemkring Marcblas (Merksplas), lid van de Vrienden van het Begijnhof en lid van de heemkundekringen van Amalia van Solms en het Bezemklokje. In december 2022 werd Jacques Boone in Merksplas gehuldigd voor zijn indrukwekkende prestaties rond erfgoed, geschiedkunde en cultuur. Hij ontving een ‘lifetime achievement award’.

Mijn laatste bezoek aan hem typeert Jacques ten volle. Opgewekt en dankbaar ontving hij mij toen thuis. In de mate van het mogelijke wilde hij mij met zijn uitgebreide kennis verder helpen. Kordaat en doelbewust. Meer zelfs, hij excuseerde zich meermaals dat hij niet meer in staat was om de Taxandriakring met ervaring en praktische zaken te ondersteunen.

U merkt het. Zoveel daadkracht, zoveel verantwoordelijkheidszin, zoveel actieve betrokkenheid, zoveel expertise en brede interesse. Het is niet vaak dat we zoveel kwaliteiten in één persoon aantreffen. Het is dan ook met een gevoel van dankbaarheid, warme herinneringen en oprecht respect dat we stilstaan bij dit verlies. Rust zacht, Jacques en vaarwel.

Dit is een uitgebreidere en aangepaste versie van de grafrede die ik uitsprak bij de uitvaart van Jacques Boone in de Kerk St.-Willibrordus te Merksplas op zaterdag 2 december 2023. Nadien werd hij begraven op de begraafplaats Nazareth in Turnhout.

Bert Hendrickx